استان قم

پيشينه استان

شهرستان قم از کهن ترین و ارزشمندترین گنجینه های حرم خاندان عصمت و طهارت است. این شهر پیش از ظهور اسلام نیز وجود داشته و از شهرهای آباد ایران بوده است. آثار جا مانده از دین زرتشت مانند معابد و آتشکده های اطراف قم موید این مطلب می باشد.

در مورد نامگذاری این شهر اقوال مختلفی وجود دارد ولی مشهورترین آنها دو قول می باشد. قول اول این است که این شهر محل جمع شدن آب دو رودخانه تیمره و اناررود (رودخانه فعلی شهر قم) بوده است که چون در آن آب جمع می شده و هیچ منفذ و رهگذری نبوده، در اطراف آن علف و گیاهان و نبات فراوان می روئیده است و در عرب جمع شدن آن را قم می گویند.

قول دیگر این است که اعرابی که پس از اسلام به این شهر هجرت کردند لفظ قم را با الهام از واژه کم (نام حصاری در نزدیکی قم فعلی بر آن نهادند.

قم در سال 23 ﻫ.ق به دست ابوموسی اشعری فتح گردید و اسلام در آن به حدی نفوذ کرد که به سرعت، مردم به مذهب تشیع گردیدند.

این شهر در قرن اول اسلامی از توابع اصفهان به شمار می آمد و در سال 189 ﻫ.ق از اصفهان جدا گردیده و به صورت شهری مستقل در آمد. در اواخر قرن دوم هجری حضرت فاطمه معصومه (س)، خواهر امام رضا، که به قصد دیدار برادر خود به خراسان می رفت در شهر قم بیمار شد و رحلت فرمود و در همانجا به خاک سپرده شد. از آن زمان به بعد مردم به تدریج مساکن خود را به محل دفن ایشان نزدیک کردند تا از زیارت قبر ایشان بهرمند گردند. از این رو به مرور زمان، ساختمانهای اولیه شهر که در قسمت مشرق این ناحیه قرار داشت متروک ماند و مردم به سمت غرب شهر روی آوردند.

قم از ابتدای ورود اسلام مرکز و ماوای شیعیان و علویان بوده است که این مطلب پس از مسافرت حضرت معصومه (س) به این شهر و رحلت ایشان تقویت گردید به طوری که بسیاری از امامزادگان و بندگان صالح به این شهر مهاجرت نمودند. هم اکنون تعداد 444 امامزاده در قم مدفون و دارای گنبد و بارگاه می باشند.

در روایات متعددی از ائمه عصمت و طهارت به اهمیت این شهر اشاره گردیده است. بدین سبب القاب متعددی به این شهر داده شده است که می توان به این القاب اشاره کرد: دارالمومنین، دارالعباد، دارالموحدین، دارالعلم، دارالمدینه المومنین، مدینه المومنین و خاک فرج.

بارگاه ملکوتی کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه . وجود حوزه علمیه قم به عنوان محور تربیت مجتهدین و همچنین مسجد مقدس جمکران که مشهور است به فرمان حضرت ولی عصر (عچ) تاسیس گردیده است، این منطقه را به عنوان بزرگترین مرکز علمی و فرهنگی جهان تشیع مطرح ساخته است.
 
موقعیت جغرافیایی و تقسيمات سياسي