دبیرخانه خوشه های فرش دستباف

فرش دستباف یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی از سالیان دور به عنوان نماد معرفی کشور و یکی از شاخص های شناخت فرهنگ ملی ایران به شمار می رود.
 توسعه و رونق این هنر-صنعت، آثار مثبتی بر اقتصاد کشور خواهد داشت. ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، ایجاد ارزش افزوده و درآمد ارزی و افزایش صادرات و همچنین رونق و توسعه زندگی روستایی از مزیت های این صنعت است.
هم اكنون 21 استان كشور مرحله شناسايي تجمع كسب و كار فرش دستباف را انجام داده و از اين تعداد استان های قم، خراسان شمالی، گلستان و ایلام مرحله پياده سازي مدل خوشه كسب و كار را آغاز كرده‌اند، كه اين نشان از ظرفيت بالاي كشور در هنر- صنعت فرش دستباف است.
خوشه کسب وکار به مجموعه ای از واحدهای کسب وکار اطلاق می شود که در یک منطقه جغرافیایی و یک گرایش صنعتی متمرکز شده و با همکاری و تکمیل فعالیت های یکدیگر، به تولید و عرضه تعدادی کالا و خدمات می پردازند و از چالش ها و فرصت های مشترک برخوردارند.
عموماَ خوشه ها تعداد زیادی واحدهای اقتصادی خرد، کوچک، متوسط و حتی بزرگ را دربرمی گیرند که از نظر جغرافیایی، این واحدها می توانند در سطح روستا و یا شهرستان پراکنده باشند.
هیچ کشوری در همه رشته های صنعتی و اقتصادی دارای مزیت نیست، لذا در همه زمینه های دارای خوشه های کسب و کار نیست. به بیان دیگر خوشه هائی که دارای مزیت نسبی در کشور باشند، می توانند موتور محرکه اقتصاد ملی ومنطقه ای باشند. تولید وصادرات فرش دستباف از جمله کسب وکارهای مزیت دار در کشور ما می باشد.

پروژه توسعه خوشه کسب وکار، كوششي است برنامه ريزي شده كه توسط يك موسسه توسعه اي (از درون يا بيرون خوشه) با همكاري و كمك نهادهاي مختلف محلي جهت ارتقاء سطح پويايي يك خوشه و بهبود قابليت رقابت پذيري آن به اجرا در مي آيد. مدت زمان فرآیند توسعه خوشه 3 سال پیش بینی شده و بستگی به مقتضیات خوشه، ممکن است تا 5 سال هم به طول بیانجامد. در این فرآیند، ظرفیت های خوشه، از طریق توانمندسازی پایا و معطوف به استفاده از فرصتهای محیطی شکوفا می شود. ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی و توسعه شبکه های کسب و کار درون خوشه، از فعالیتهای محوری در این فرآیند می باشد.
يك پروژه توسعه خوشه از يكسو بر ارتباطات دروني بخشهاي مختلف خوشه تمركز كرده و از سوي ديگر به زنجيره ارزش اقتصادي كه خوشه کسب وکار مورد نظر بخشي از آن است، توجه دارد. بنابر اين سعي مي كند از تامين مواد و نهاده هاي اوليه گرفته تا ارائه محصول و خدمات به مصرف كننده نهايي را به مسيري صحيح تر هدايت و راهبري نمايد. بنابر اين در اين فرآيند ضمن توجه به روندها و سناريوهاي بين المللي، ملي و سطح صنعت بر مشكلات موجود و مسيرهاي توسعه خوشه تاكيد مي شود. مشکلاتی که به عنوان گلوگاه ها می توانند سطح تکنولوژی، بازار، سرمایه، مواد اولیه، طراحی، کیفیت و یا سطح اعتماد باشند. پیش نیاز توسعه خوشه کسب وکار شناسایی همین مسائل و مشکلات خوشه وارائه راهکارهایی مبتنی بر مشارکت می باشد.
سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران در راستای حمایت از کسب و کارهای کوچک به عنوان یکی از وظایف ذاتی خود، توسعه خوشه های کسب و کار (صنعتی) را بیش از یک دهه است در دستور کار قرار داده و در عمل به منویات مقام معظم رهبری و سیاست های کلی بخش صنعت، توسعه تشکل های تخصصی و افزایش نقش آنها در تصمیم سازی ها را دنبال می کند و مدل توسعه خوشه های کسب و کار را به عنوان مدل مناسب در توسعه پایدار تشخیص داده و به مرحله اجرا گذاشته است.
در همین راستا، اولین گردهمایی خوشه های فرش دستباف کشور، با هدف انتقال تجارب و بررسي آخرين دستاوردهاي خوشه هاي فرش دستباف كشور در روزهای 23 و 24 آذر 1392 به میزبانی شهر قم برگزار شد.

 

 

در پایان این گردهمایی، در بيانيه ای مقرر شد، دبيرخانه شبكه خوشه‌هاي فرش دستباف كشور (سال اول، دفتر توسعه خوشه فرش دستباف قم) جهت برنامه ريزي و تنظيم تقويم جلسات با حضور عاملين توسعه و ذي نفعان و تدوين اساسنامه شكل بگيرد و تيم مطالعاتي، بررسي مشكلات به منظور تدوين سند توسعه ملي فرش دستباف ايران با حضور خبرگان دروني و بيروني و ذي نفعان هنر صنعت فرش تشكيل شود.
 همچنين تدوين نقشه راه و برنامه عمل توسعه فرش كشور، هماهنگي در بين دستگاه هاي متولي هنر صنعت فرش در سطح ملي، ايجاد تشكل كشوري فرش با حضور فعالان بخش، تنظيم جلسات هماهنگي منظم بررسي مسائل فرش با وزير محترم صنعت، معدن و تجارت، تبادل دانش در زمينه طراحي، بافت و توليد فرش دستباف، ايجاد شبكه ملي تامين مواد اوليه و... از مهمترين برنامه هاي پيش بيني شده در اين بيانيه بود.
لذا در راستای توسعه و رونق این هنر-صنعت و دستیابی به مدل همكاري بين خوشه¬ها مبتني بر شايستگي هاي محوري هريك از خوشه¬ها در حوزه¬های مختلف مانند تأمین مواد اولیه، آموزش و تأمین نیروی انسانی، تأمین منابع مالی و...، سند ملی توسعه فرش دستباف کشور با توجه به گزارشات مطالعه شناختی خوشه¬های فرش دستباف استان قم و سایر استان ها و به همت این دبیرخانه تهیه و تدوین و برای تصویب نهایی به سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران ارائه شده است.
ساختار این سند توسعه که توسط سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران تنظیم شده، از بخش های ذیل تشکیل شده است:
1. ارائه خلاصه ای از مختصات هر خوشه و در نهايت جمع بندي آن بر اساس مختصات سر جمع خوشه ها؛
2. بررسي روندهاي بين المللي، ملي در كسب و كار  خوشه¬ها و بررسي روند در سطح خوشه ها و در نهايت جمع بندي آن بر اساس مختصات سر جمع خوشه هاي همگن؛
3. تحليل فعالان اصلي خوشه براساس هريك از محصولات خوشه و ارائه اطلاعات عمومي از قبيل: تعداد واحدها، مشتريان و بازار، مواد اوليه، سطح و نوع تكنولوژي، ميزان فروش، درآمد، اشتغال؛
4. تحلیل سایر فعالان خوشه ها از قبیل نهادهای پشتیبان و ارائه دهندگان خدمات توسعه کسب و کار به خوشه های همگن؛
5. انتخاب بنچ مارك و رقبا بر اساس بازار هاي هدف صنعت مورد نظر؛
6. تحليل زنجيره ارزش خوشه های همگن در سطح ملی و هر یک از خوشه ها به تفکیک؛
7. تحليل سرمايه اجتماعي و نهادي هر یک از خوشه ها؛
8. تحليل SWOT؛
9. تهيه نقشه فعلي ملي خوشه همگن؛
10. تحليل نقاط فشار و مسائل استراتژيك خوشه های همگن در سطح ملی و هر یک از خوشه ها به تفکیک؛
11. تحليل چشم انداز خوشه های همگن و نیز چشم انداز تفکیکی هر یک از خوشه های همگن فعال در صنعت؛
12. تحلیل استراتژی های خوشه های همگن در سطح ملی و نیز استراتژی های هر یک از خوشه ها به تفکیک؛
13. برنامه هاي عملياتي تدوين شده برای خوشه های همگن در سطح ملی و هر یک از خوشه ها به تفکیک؛
14. نقشه آتي ملي خوشه همگن؛
15. مدل همكاري بين خوشه ها مبتني بر شايستگي هاي محوري هر يك از خوشه ها در حوزه های مختلف مانند تأمین مواد اولیه، آموزش و تأمین نیروی انسانی، تأمین منابع مالی و...