مفاهیم خوشه

تعريف خوشه:

خوشه به تجمعي از واحدهاي کسب و کار گفته مي شود که بصورت بخشي و جغرافيايي تمرکز يافته،در بستر ارتباط و تکميل فعاليتهاي همديگر به توليد وعرضه تعدادي کالا و خدمات مي پردازند و با چالشها و فرصتهاي مشترک مواجه هستند.

ساختار كلاستر يا خوشه كسب و كار:

در خوشه كسب و كار روابط بين توليد، تحقيق و توسعه و سيستم بانكي به شكل سيستماتيك برقرار است.

اين ارتباطات به دو گروه تقسيم ميشوند كه عبارتند از :

1 – ارتباطات رو به عقب ( Backward Linkages)

• توليد كننده با تامين كننده

• توليد كننده با ماشين ساز

• توليد كننده با ارائه دهندگان خدمات

• توليد كننده با ...

2– ارتباطات رو به جلو ( Forward Linkages)

• بين توليدكنندگان و خريداران

• بين توليدكنندگان و واسطه هاي بين المللي

• بين توليدکنندگان و ....

مشخصات خوشه كسب و كار

تمرکز قابل توجه صنايع و خدمات در يک منطقه جغرافيايي

    سرمايه هاي اجتماعي

- سرمايه هاي فيزيکي

- مهارت

- دانش

    مقررات نانوشته رفتاري مبتني بر

- اعتماد

- همكاري

    دستيابي به مزيتهاي توليد انبوه از طريق

- تقسيم کار

- تخصص

- موثر بودن جمعي

- افزايش ظرفيت توليد و استفاده از ظرفيتهاي بکار گرفته نشده بنگاه ها

- مديريت شبکه

نقش تشكلها در توسعه خوشه هاي كسب و كار

    افزايش رقابت پذيري كلاستر
    نهادينه كردن ارتباطات جمعي
    تعريف نيازهاي عمومي، محدوديتها و فرصتها
    تنظيم روابط افقي بين اعضاء
    تامين اطلاعات در خصوص بازار
    برگزاري كلاسهاي آموزشي
    كمک به دولت در تنطيم قوانين و تدوين مقررات
    نظارت بر قراردادهاي بين بنگاهها
    خريدهاي كلي براي اعضاء
    فروشهاي كلي
    گرفتن سفارشهاي كلي از مشتريهاي با مقياس خريد بالا و تقسيم آن بين اعضاء

نقش نهادها و تشكلهاي حرفه اي در خوشه

    تشكلهاي صنعتي
    تشكلهاي كارگري
    تشكلهاي صادراتي

نقش نهادهاي عمومي پشتيباني اعم از سياسي و اقتصادي

    دولت
    استانها
    بانكها
    شركتهاي بيمه

مراكز خدمات کسب و کار

    مركز خدمات فني و مشاوره
    مركز اطلاع رساني
    مركز مشاوره بازرگاني
    مركز مشاوره مالي و مالياتي
    مركز تحقيق و توسعه
    غيره

اهميت خوشه

الف- سهم خوشه از اقتصاد محلي/ منطقه اي
- تعداد واحدها
- سهم از اشتغال منطقه
- سهم از صادرات

ب- مزاياي خوشه
- تكرارپذيري و قابليت گسترش خوشه
- ارتباط با ساير مناطق

ج- مسائل محيطي- اجتماعي
- تاثير بر مسائل اجتماعي
- تاثير بر مسائل زيست محيطي

 كارايي خوشه

الف- آينده توليدات خوشه درسطح ملي وبازار جهاني
ب- بازارهاي اصلي
ج- تهديدات اصلي
د – جاگاه خوشه در منحني عمر
ه- جايگاه خوشه در زنجيره ارزش جهاني

زنجيره ارزش:

زنجيره ارزش عبارت است از مجموعه كامل فعاليتهاي مورد نياز براي اينكه يک محصول از مرحله فكر و تصور تبديل به يك محصول نهايي گرديده و طي مراحلي در دسترس مصرف كننده نهايي قرار گيرد.

طراحي

    - مواد اوليه و منابع آن
    - محصولات واسطه اي
    - توليد و نحوه تقسيم سيستم توليد به زيرسيستمها
    - بازاريابي
    - توزيع
    - پشتيباني
    - مصرف كننده نهايي

يكي از جنبه هاي نو و موثر شبكه هاي تامين، مشاركت واحدها با يكديگر است. اين مشاركت در پارادايم تعامل شكل مي گيرد كه خريدار، فروشنده، مونتاژكار و تامين كننده را با هم مرتبط مي سازد.
در صورت مشاركت قوي بين واحدها جريان يك طرفه اطلاعات به جرياني دوطرفه تبديل مي شود. شبكه ها جايگزين موانع جداكننده گروه هاي مختلف مي شوند.

نمونه خوشه هاي كسب و كار موفق در جهان

1- صنايع كفش برزيل
2- صنايع نساجي تريپور هندوستان
3- صنايع توليد ديگ بخار، قطعات خودرو، تجهيزات الكترونيك و پزشكي و ماشين آلات صنعتي در منطقه بلونيا ايتاليا.

تواناييهاي بالقوه استان قم در توسعه خوشه هاي كسب و كار

1-  صنايع كفش و دمپايي پلاستيكي
با توجه به قدمت اين صنايع در استان مي توان گفت كه استان قم قطبتوليد كفش و دمپايي در كشور بلكه در منطقه به حساب مي آيد. شكل گيري صنعت پلاستيك نيز قدمتي كمتر از صنايع كفش ماشيني و دمپايي ندارد و با توجه به متجانس بودن اين دو صنعت، توليد قطعات مختلف پلاستيكي در استان گسترش قابل ملاحظه اي يافته است.

2- فرش دستباف
از ديرباز استان قم بعنوان يكي از قطبهاي كشور در زمينه توليد فرش دستباف مطرح بوده و از جايگاه  مناسبي در بازارهاي داخلي و خارجي برخوردار است. فرش دستباف قم بيشتر در منازل بافته شده و از كيفيت مطلوبي نسبت به رقبا برخودار است و توانسته سهم قابل توجهي از اشتغال و صادرات استان را به خود اختصاص دهد.

3-صنايع چوب
استان قم بعنوان يكي از مهمترين توليد كنندگان استراكچر صنايع چوبي كشور مطرح مي باشد بطوريكه هم اكنون بسياري از توليدات اين استان در بازارهاي داخلي و خارجي عرضه مي گردد ولي به دليل نبود حمايت هاي لازم اين توليدات با نام صادركنندگان آن در بازارهاي داخلي و خارجي شناخته مي شوند.

4-صنايع سنگ
هر چند استان قم از نظر معادن مختلف سنگ، استان غنيي نيست و معادن آن كيفيت لازم ندارد ولي نزديكي استان قم به معادن با كيفيت موجود در استانهاي اصفهان، لرستان و مركزي از طرفي و از طرف ديگر نزديكي به بازار مصرف بزرگ تهران باعث شده است از ساليان دور صنايع فرآوري سنگ در استان مورد توجه قرار گيرند.

5-صنعت چاپ و نشر
استان قم دومين مركز توليدات فرهنگي كشور پس از تهران محسوب مي گردد و نيز به دليل وجود حوزه علميه و مراكز فرهنگي اسلامي، بخش اعظمي از صنعتگران بخش چاپ و نشر در استان قم متمركز گرديده اند لذا استان قم داراي موقعيت مناسبي جهت سرمايه گذاري در عرصه صنعت چاپ و نشر مي باشد.

6- سوهان
سوهان به عنوان مهمترین سوغات قم در کشور شناخته شده است. سوهان، از بهترين شيرينيهاي محلي استان است كه به ذائقه تمامي مردم دنيا خوشايند است، مواد اوليه اين شيريني از آرد، جوانه گندم، شكر، روغن، مغز پسته و بادام، هل و زعفران در دو نوع لقمه‌اي و گل گرد تهيه مي‌شود. تعداد زیادی از واحدهای صنفی با میانگین کمتر از ده نفر شاغل و سرمایه اندک، در داخل محدوده شهری و در حاشیه شهر به تولید این محصول اشتغال دارند، و فقط تعداد محدودی از واحدهای بزرگ، به بازاریابی جهانی و صادرات مبادرت می ورزند.

7- فناوري اطلاعات
وجود مراكز تحقيقاتي و پژوهشي، پايگاههاي اطلاع رساني،  دسترسي به نيروهاي متخصص، توليد نرم افزارهاي علوم اسلامي و... استان قم را  به استاني توانمند در زمينه فناوري اطلاعات تبديل كرده است كه از ظرفيت مناسبي در زمينه توسعه فناوري اطلاعات برخوردار است.