نگاهی بر فرش دستبافت قم
فهرست مطلب
نویسنده: زهرا شوندی/ کارشناسی فرش دانشگاه هنر اصفهان
شرایط جغرافیایی:
استان قم، در جنوب استان تهران و در مسیر ارتباطی استان ها با هم و در مرکز کشور واقع شده است. این استان شامل چهار بخش کهک، مرکزی، جعفرآباد و خلجستان و 256 روستا بوده و مرکز آن شهرستان قم می باشد که در مجاورت کویر نمک قرار گرفته است. استان قم از وضیعت آب و هوای کویری و بیابانی و آب و هوای سرد و کوهستانی برخوردار است که بر اساس این تنوع اقلیمی موقعیت های کشاورزی متنوعی در استان بوجود آمده و امکان کشت اکثر محصولات فراهم گشته است. روستاییان این استان علاوه بر کشاورزی و دامداری، به تولید صنایع دستی خصوصاً قالیبافی نيز اشتغال دارند.
تاریخچه:
هر چند صنعت قالی بافی از دیر باز در میان عشایر و روستاییان قم رایج بوده ولی سابقه قالیبافی در قم به 80 سال قبل می رسد؛ و این زمانی رخ داد که تجار کاشان دارهای قالی را به قم برده و شروع به تعلیم این حرفه در مقیاسی محدود کردند. این صنعت به سرعت دراین شهر رایج شد و هنوز بیست سالی از آن نگذشته بود که قالیبافی در آن با ابعادی تجاری و با طرح های مختلف و بافت ظریف و رنگ های متنوع ارائه شد.
ساختارکلی فرش دستبافت قم:
فرش دستبافت قم را با توجه به تنوع طرح، رنگ، پرز، نوع بافت و الیافی که در آن به کار می رود، میتوان آیینه ای تمام نما از فرش ایران خطاب کرد. تنوع فرش در قم به اندازه¬ای است که هیچ استانی این گونه نبوده، به طور کلی در فرش قم به راحتی میتوان اقتباسی ماهرانه از همه سبک های مناطق فرش بافی ایران را مشاهده کرد. البته که حاصل این دستبافته به دلیل ذوق و سلیقه و ابتکار بیش از حد هنرمندان قمی می باشد. ساختار و ویژگی فرش قم عبارت است از:
جنس الیاف:
درکارگاه های قالی بافی قم، برای تار و پود و پرز از نخ های پشمی ، پنبه ای و ابریشم استفاده میکنند. در ابتدا قالیهایی که در قم تولید می شدند با استفاده از پشمهای نه چندان ظریف بودند. در سالهای بعد هنرمندان قالیباف قم تحول قالیبافی را به حد تکامل رسانیده و ابریشم را به عنوان تار و یا پرز وارد فرش های پشمی و کرکی کردند که به فرش های «چله ابریشم»و «گل ابریشم» معروف هستند. و امروزه فرشهایی به صورت تمام ابریشم و ظریف با رجشمار بسیار بالا و در حد عالی تولید می کنند که تار و پرز و حتی گاهی پود آنها نیز به طور کامل از ابریشم است.
شیوه ی بافت:
بافت این منطقه به شیوه ی لول بافت است. در این شیوه که بیشتر در مناطق شهری مانند قم رایج است، زاویه بین چله ها بین 80-120 درجه در نوسان است و هر قوس در پشت فرش، نشان گر یک گره است و گره ها به شیوه ی فارسی و گره نامتقارن زده می شودو تراکم گره در فرش های ریز بافت و ابریشمی در بسیاری از موارد به مرز یک ملیون گره در متر مربع نزدیک می شود. در این شیوه از دو پود زیر (کم تاب و ضخیم) و پود رو ( نازک و پر تاب) استفاده می گردد. بافت قالی های قم بسیار فشرده و بادوام و گره ها در پشت فرش کاملا منظم است. پرز ها در قالی قم محکم بوده و ارتفاع آن ها معمولا کوتاه است.